Бақытты болуды үйреніңіз! 3 Бөлім

Бала кезімізде достарымызбен «Көлеңкеден секіру» атты ойынды ойнайтынбыз – әрқайсысы келесі адамның көлеңкесінен секіруге тырысу керек ойын болатын. Біз ол кездері көлеңкемізді жақсы байқайтынбыз. Ал сіз өз көлеңкеңізге соңғы рет қашан қарадыңыз?

Сіз оқуға не жазуға отырғанда, оны бейсаналық (еріксіз) түрде байқай аласыз: сіз дұрыс емес позицияда екеніңізді көресіз, себебі сіздің басыңыздың әсерінен көлеңке пайда болып, түсіп тұрған жарықты жабады. Сіз не орындықты жылжытасыз немесе үстел шамын жылжытып көлеңке кітапқа түспеуі үшін өзіңізге қолайлы жағдай жасайсыз. Көбінесе біз өз көлеңкемізді мүлде елемейміз. Алайда, біз өмірде оның көлеңкелі жағын жиі байқаймыз, бірақ оның үстінен жарқырап тұрған жарықты байқамаймыз.

Егер сіз дәл қазір өз көлеңкеңізге қарасаңыз, содан кейін көзіңіз жетеді, оны көрудің жалғыз жолы – арқаңызды жарыққа бұру. Көлеңкеге дәл қазір қараңыз, сонда сіз көресіз, сіз жарық көзіне арқаңызды бұрасыз.

Дәл осылай сіз өмір сүресіз. Сіз өміріңіздің көлеңкелі жақтарын байқайсыз немесе сіз өзіңіз көлеңкелі деп санайтын жағдайларды іздеп табасыз: бұл денсаулыққа байланысты проблемалар, қаржылық қиындықтар, отбасылық ажырасулар болуы мүмкін. Сіз оларды өміріңіздегі жарық көзіне бұрылғанда ғана байқайсыз. «Әмбебап Ақылдың» (Жаратушының) жарығы айналаңызда қозғалады және сіздің жүрегіңізге дейін жетеді. Сіздің денеңіз арқылы, сіздің өміріңіз бен күнделікті істеріңіз арқылы – сізді денсаулыққа, бақытқа және ойларыңыздың тазалығына жетелейтін жарық. Егер сіз бұл жарыққа арқаңызды бұрсаңыз, сіз өзіңіздің өміріңіздің көлеңкесін ғана байқайсыз.

Сіз бұл туралы ойланыңыз. Өміріңіздің көлеңкелі жақтарына назар аударыңыз және өзіңізден сұраңыз: «Мұның бәрі менің өмірімдегі жақсылықты көре алмауымнан ба?» деп. Өмірдің қиыншылықтарын анықтау оңай, бірақ біз өміріміздің әсемдігіне қанша ой мен уақыт бөлеміз? Бірақ көлеңкелер тек жарықта көрінеді. Егер сіз барлық жағынан жарықтандырылсаңыз, сіз ешқандай көлеңкені байқамас едіңіз.

Тек біздің жарыққа бұрылудан бас тартуымыз, көлеңке туралы ойлануға уақыт жоғалтуға мәжбүр етеді. Құрметпен және ризашылықпен өміріңіздегі жақсылыққа (жарыққа) бет бұрыңыз, сонда көлеңке сізге билік пен үстемдік етпейді.

Сіздің әрбір сөзіңіз – сіздің кім екеніңіз

Сіз адамдармен қарым-қатынас жасауды білесіз бе? Сіз мінберге шығып, үлкен аудиторияға сөйлей аласыз ба демеймін. Мен сіздің әдеттегі күнделікті қарапайым қарым-қатынасыңызды сұрап тұрмын. Сіздің орныңызға жауап берейін. Әрине сөйлей аласыз, қарым-қатынас жасай аласыз. Сіздің айтқаныңыздың бәрі тыңдаушыларға әсер етеді. Сіз сөйлегенде басқаларға қандай әсер қалдырасыз? Егер сіз юморға бейім болсаңыз, онда адамдар күлетін шығар. Егер сіз ашуланшақ адам болсаңыз, сіз басқаларда қорқыныш пен ренішті оята аласыз. Егер сіз мейірімді және ізгі ниетте болсаңыз, мүмкін сізбен сөйлесуден кейін басқа адамдар жан дүниесінде жылулық сезінетін шығар. Егер сіз үнемі шағымданып жүрсеңіз, сіз басқа адамдарға өзіңіз туралы пікір білдіруге көмектесуіңіз мүмкін.

Сіздің әр сөзіңіз тыңдаушыға әсер етеді. Сіздің бұған сенетініңізге сенімдімін. Сіз, қарым-қатынас жасайтын барлық адамдар туралы ойлайсыз, және сіздің сөздеріңіздің әсері қаншалықты аз немесе үлкен болса да, сөздердің әсері бар екендігіне келісуіңіз керек. Мен бұл ойды кеңейткім келеді: сіздің айтқаныңыздың барлығын еститін бір ғана адам бар, ал бұл адам – сіз! Басқалар, сіз айтқандардың, бір бөлігін ғана естиді, бірақ сіз, әр сөзіңізді, өзіңіз ғана естисіз. Сондықтан сіз басқаларға қалай әсер етсеңіз де, бұл әсердің бір бөлігі ғана болады, барлық әсерді, сіздің айтқан сөздеріңізден – өзіңіз ғана аласыз. Ойланыңыз: сіздің сөздеріңіздің күші мен олардың сіздің өміріңізге әсері орасан зор.

Егер сіз табысты болғыңыз келсе, арзан уәде бермеңіз. Әйтпесе, сізді тыңдайтын адамдар ерте ме, кеш пе алданып қалғандай өзін сезінеді, ал сіздің сөздеріңіз, өтірік уәдеңіз сізге негативті әсер ететін болады. Егер сіз өзіңізді жақсы сезінбейтін болсаңыз, денсаулығыңыз туралы үнемі айтып, басқаларды мазаламаңыз. Сіз сөйлескендердің бәрі бұл соққының аз ғана бөлігін сезінеді, бірақ сіздің денеңіз сіз айтқаннан толық соққы алады. Біз қазірдің өзінде біздің сөздер адамдарға әсер ететініне келістік, сондықтан, егер сіз қаласаңыз, біреудің өмірін жақсы сөзбен жақсартуға болады. Егер сіз шын жүректен сөйлесеңіз, сіз өзіңіздің өміріңізді жақсартатындығыңыз сөзсіз, өйткені сіз айтқандарыңыздың барлығын қабылдайсыз. Осылайша сіз өз өміріңізді тыңдаушылардың өмірінен әлдеқайда пайдалырақ қалыптастырасыз. Сіз балаларыңызға, әріптестеріңізге немесе үйіңізге келген қонақтарға не айтсаңыз да, сіз бәріне әсер етесіз, бірақ сіз өзіңіз айтқан әрбір сөзден өз үлесіңізді аласыз.

Бұдан үлкен ақиқатты көре аласыз ба? Сіздің көмегіңізбен, өз сөздеріңіздің көмегімен, басқаларға әсер ету, сізді де өзгертеді. Сіз басқалармен қалай қарым-қатынаста болсаңыз, сізге де солай қарым-қатынас жасайтынын түсінесіз бе? Сіз өз өміріңізді қалыптастыру барысында, өміріңізге сөздің күшімен әсер етесіз, сондықтан әр сөзіңізді тыңдауды ұмытпаңыз. Себебі әрбір ішкі сөз, ол – ой. Ал сыртқы сөз ол – тіл.

Өмір дуэлінен жеңілмеңіз

Ғасырлар бұрын адамдар намыс мәселесін шешу үшін дуэль сайысын қолданған, ер адамның бетіндегі дуэльді тыртықтар (шрам), әйелдердің көз алдында оның сүйкімділігін арттыратын. Егер оның бетінде тыртықтар көп болса, ол адам әдемі болып саналды. 19 ғасырдың ұлы мемлекет қайраткері Бисмарк көрнекті дуэлист болды: ол кез келген мәселені дуэльмен шеше алатын. Бірде ол ғалым, профессор Вихровтың оны қорлағаны үшін қатты ашуланды. Бисмарк қатты ашуланып, профессорды дуэльге шақырды. Көрнекті ғалым бұған біраз таң қалды, өйткені егер ғалымдар дуэлист болса да, әдетте олар әскери мағынада емес. Бірақ Бисмарк Вихровты шақырған соң, профессорға қару таңдау ғана қалды. Келісілген күннің сұр таңы келіп, дуэлистер екі экипажбен (арба) келді, олардың секунданттары (жекпе-жекке шығушының серігі) мен дәрігерлері дуэль болатын жерге дейін жетті. Олар арбадан түсіп, дуэль алаңының ортасында кездесті. Бисмарк: «Қару таңдау сіздің еркіңізбен болды, сэр. Сіз нені таңдадыңыз?» деп сұрады. Профессор Вихров екі дәмді шырынды шұжық шығарды, және Бисмаркке ғалым болғандықтан, ол бұл шұжықтарды қару ретінде таңдағанын түсіндірді. Бірінші шұжық өлімге әкелетін микробтармен толтырылған, екіншісі жеуге жарамды. Профессор Бисмаркқа бұрылып: «Қаруыңды таңда, біз бүгіг бірге таңғы ас ішеміз» деді. Бисмарк екі шұжыққа қарады, олардың бірі ауыр өлімді білдіретінін түсінді, ашуланып бұрылып, қып-қызыл бетімен дуэль алаңын тастап, жеңілгенін мойындады. Мен бұл туралы ойласам әрқашан күлемін. Сосискалармен дуэль! Дуэль зорлық-зомбылықпен емес, өмір мен өлім арасындағы таңдауды ұсыну арқылы шешілді.

Бұл күні сізді де дуэльге шақырады. Бүгін сіз мың рет жекпе-жекке шығасыз, оның басым көпшілігі өзіңізбен. Бүгін сізде көптеген таңдау болады – не айту керек, не деп жауап беру керек, қалай әрекет ету керек және сіздің алдыңызда бағанағы екі шұжық болады: улы және зиянсыз. Сіздің ойларыңыз теріс және улы болуы мүмкін, сізді баяу ауру батпағына апаратын, жалғыздық пен кедейлікке батыратын, немесе олар мейірімді, позитивті, рух көтеретіндей болуы мүмкін, және сізді мәңгілік өмірге, махаббат пен бақытқа жетелейтін.

Сіз таңдау алдында тұрған сайын, бүгін не істеу керек және не айту керек т.б. – профессор Вихровты еске алыңыз және сол екі шұжық туралы ойланыңыз. Жақсылықты таңдаңыз, жақсылық туралы ойды таңдаңыз, қызғаныштан, ашуланудан, мойындамаудан, күмәнданудан, қорқыныш пен кінә сезімдерінен бас тартыңыз. Көңілді өмір, махаббат пен бақыт туралы ойланыңыз. Махаббат, көңілді өмір мен бақыт туралы сөздер айтыңыз – және мұның бәрі сіздің күніңіз бен өміріңізді толтырады.

Бақыт аралына барғыңыз келе ме?

Сіз бәрінен қашқыңыз келді ме? Сіз бәрінен бас тартқыңыз келді ме? Сіз алыс мұхиттағы оқшауланған бақыт аралы туралы армандадыңыз ба? Немесе күнделікті өмірдің барлық қиыншылықтарынан жасырынуға болатын тау үңгірі туралы армандадыңыз ба? Менің ойымша, біз бәріміз оны (бақыт аралын) қалайтын сияқтымыз. Қарама-қайшы қалаулар бізді үнемі іштей жейтін сияқты. Бір жағынан, біз сәттілік пен жетістіктердің орталығында болғымыз келеді, ал екінші жағынан – тыныштық пен жалғыздыққа шегінгіміз келеді. Мүмкін бұл біздің ішкі тепе-теңдік сезімін жоғалтқандықтан шығар? Әлде біз өзімізбен бірге ағып жатқан өмір өзеніне қарсы болып кеттік пе? Білесіз бе, біздің тәкаппарлығымыз және жұмысты кез келген жағдайда аяқтау қажеттілігі, біздің ақыл-ойымыз бен денсаулығымызға демалу мен сауығу қажеттілігін сезінгенше, аяусыз қинайды. Мерзімді түрде, біз күнделікті асығыс, күйбең тіршіліктен тынығуымыз керек. Ескі маятник сағаттарын көрдіңіз бе? Маятник жан-жаққа тербеледі, әр бағытта бірдей қашықтықта. Бұл оның тапсырманы жақсы орындауы үшін қажет және бұл біздің өмірімізге қажет тепе-теңдік. Біз өзімізді тым қатты итермелейміз, ақыл мен денеге демалуға және қалпына келуге уақыт бермейміз. Бізге ақыл-ой, рухани және физикалық тұрғыдан «зарядтауға» уақыт қажет. Бізге ішкі жан дүниемізбен бірге дамитын тепе-теңдік жағдайы қажет. Өзімізбен, шынайы болмысымызбен, бірнеше минут жалғыздық пен жан тыныштығы – біздің күшімізді, ерік-жігерімізді қалпына келтіреді.

Бақытты өмірге қол жеткізу үшін Америкаға барып білім алудың немесе Турциядан үй сатып алудың қажеті жоқ. Менің ойымша, егер сіз өзіңіздің ішіңізде тыныштық пен үйлесімге (баланс) қол жеткізе алмасаңыз, онда сіз қай жерде болсаңыз да бақытсыз боласыз.

Күнделікті күйбең тіршіліктің арқасында біз демалуға және өзімізге көңіл бөлуге уақыт жоқ деп ойлаймыз, бірақ егер біз сәтті, бақытты және табысты адамдар сияқты болғымыз келсе, уақыт табуымыз керек. Білесіз бе, біз өз-өзімізді толықтай қамтамасыз ете алатын жаратылыс емеспіз. Сондықтан біз әрдайым Жаратушыға тәуелдіміз. Өзімізден абсолютті жоғары «Шексіз Күш» пен шыдамдылықтың арқасында біз өз ойымызды ашық ұстауға үйрене аламыз – осылайша күнделікті жан-дүниеміз күйзелістен шығып ішкі тыныштыққа енеді. Бұл сізден соншалықты үлкен күш немесе көп уақыт талап етпейді. Бізге жай ғана ес жиып, жан мен тән арасындағы конфликтті шешіп, тепе-теңдікке, татулыққа қол жеткізу керек. Себебі жан құмары (десін/демесін) мен тән құмары (тамақ ішу, ұйықтау) әрдайым сіздің ішіңізде билік үшін таласады.

Бүгіннің өзінде сіз тығылатын тау үңгірін немесе жалған бақыт аралын таба аласыз. Есіңізде болсын: сізге қажет шын бақыт – сіздің ішіңізде. Ал оның кілті – нәпсі (жан + тән) тепе-теңдігін сақтау.

Бұзылып кетуіне жол бермеңіз

Сіз тоңазытқыштан жегіңіз келетін тамақты алып, оны қайта қыздырып, кенеттен басқа жерге біреу түскі асқа шақырып қалған жағдайда не істейсіз? Тағы қайтып тоңазытқышқа тағамды салуыңыз екіталай, сіз түскі астан бас тартып, тоңазытқыштан алған тамақты жейсіз, себебі сіз оны жылытып дайындап қойдыңыз, ал тамақты ысырап етіңіз келмейді. Менің ойымша, біз өз өміріміз туралы ойланған кезде де, бұл нәрселерді есте ұстауымыз керек.

Марк Твен бұл мәселені кішкене әзілмен өте анық және нақты айтқан, ол өзі осы туралы айтқанды ұнататын. Бір адам күнде күніне екі рет оның үйіне келеді екен, балық ұсынып, бірақ Марк Твен бас тартатын: «Жоқ рахмет, маған балық қажет емес». Біраз уақыттан кейін оған ой келеді, «бұл адамның табандылығы сыйға лайық» және ол әйеліне: «Мен одан балық сатып аламын» дейді. Ол ақыр соңында солай жасайды. Балық түскі асқа (ланч тайм) дайын болғанда, мүлде жеуге болмайтын болып шықты. Келесі күні саудагерді көрген Марк Твен оны шақырып алып: «Тыңдаңызшы, бұл балық жеуге жарамсыз болып шықты, ол бұзылып кеткен екен». «Мырза, мен кінәлі емеспін» деп саудагер жай ғана жауап берді. «Осы аптада мен сізге күнде келіп, күніне екі рет балық ұсындым және егер сіз уақытты созсаңыз, ол әрине бұзылады, бұзылмай тұрғанда сатып алу керек еді, бұл сіздің кінәңіз».

Бұл туралы ойланыңыз. Сіздің алдыңызда тек «бүгін» мен «қазір» бар: «күні бойы» деп аталатын мәңгілік бар, ол тоңазытқыштан шығарылды, қыздырылды және сіздің пайдалануыңыз үшін дайын, тек оны ысырап етпеңіз және бұзылуына жол бермеңіз. Сіз бұл күнді ертең де, келесі күні де өмір сүре алмайсыз, сіз оны бүгін ғана өмір сүре аласыз.

Сіз қай күнмен өмір сүрейін деп жатырсыз? Сіз ешқашан болмайтын бақытты уақытты асыға күтесіз бе? Сіз балық бұзылғанша күтесіз бе? Сіз бұл күнді нашар өткізесіз бе, әлде сіз: «Бұл Құдайдың баға жетпес сыйы – бүгінгі күн» деп айтасыз ба? Ал мен, балықты бүгін сатып аламын. Мен бұл күнді мүмкіндігінше толыққанды өмір сүремін. Мұндай сыйлықтан бас тартуға ешкімнің құқығы жоқ. Оны жылы жүрекпен, ашық оймен және ризашылықпен қабылдау керек.

Бұл күн, дәл осы күн – сіздің өміріңіздегі ең қымбат сыйлық және оның бұзылуына жол бермеңіз. Оны апатия, жеңіліс және жалғыздық сезімдерімен толтырмаңыз, керісінше өзіңіздегі ынта-жігерді (энтузиазмды) оятыңыз. Бұл күн сәттілікке, бақытқа, махаббатқа және қуанышқа толы болады деген ойды қабылдаңыз. Мұның бәрі тек «бүгін» – дер мен «қазір» – лер кезінде ғана бола алады. Бүгіннің босқа кетуіне жол бермеңіз: шынайы әлемге шығып, осы күні сәттілік, бақыт, махаббат пен қуаныш іздеңіз және табыңыз. Мұның бәрі бүгіннен басталуы керек. Себебі бүгінгі күнді ертең өмір сүре алмайсыз және бұл мүмкіндік енді қайталанбайды.

Сіздің өткеніңіз сізді құрастырды

Сіз бірдеңе құрастыруға тырысып көрдіңіз бе? Менің ойымша, біздің әрқайсымыз өмірімізде күн сайын бірдеңе құрастырамыз. Біз ояу кезімізде санамызды құрастырумен үнемі айналысамыз. Біз мінез-құлықтың, іс-әрекеттер мен реакциялардың структурасын құрастырамыз. Біз салып жатқан ғимаратты көруге де, естуге де тырыспаймыз, сондықтан көпшілігіміз оны байқамайтын шығармыз.

Соған қарамастан, бұл біздің бүкіл өміріміздегі ең іргелі және ауқымды әрекет – сана мен мінез-құлықты құрастыру. Біздің әрқайсымыз үнемі осымен айналысамыз, бұл туралы ойламасақ та. Минут сайын, сағат сайын, біз жақсылықты немесе жамандықты, сәттілік пен сәтсіздікті, бақыт пен бақытсыздықты құрастырамыз. Біз мұның бәрін санамызда жинақталған ойлардың (ішкі сөздердің) көмегімен құрамыз, сенім туралы түсініктер негізінде құрамыз, көріністер, оқиғалар мен әңгімелерді құрастырамыз және осының бәрін біздің санамыздың ішіндегі жасырын студияда репетиция жасаймыз.

Біздің санамыздың жасырын студиясында жүрген актерлер біздің өмірлік драмамызды сахналайды. Өмірлік драма сіздің санаңыздың студиясында қайталанады және сыртта не пайда болады – драмалық спектакль, сіз оны бейсаналық түрде күн сайын қайталап, сценарийді сіздің ойыңызға енгіздіңіз.

Сіз үнемі құрастыратын бұл ғимарат, сіздің «Мен» – іңізден басқа ештеңе емес, сіздің шынайы «Мен» – іңіз, бұл өмірдегі сіздің жеке басыңыз, сіздің адам ретіндегі өмірлік тарихыңыз, сіздің өзегіңіз.

Егер сіз тәжірибелі болсаңыз, ақылды болсаңыз, ақылға қонымды әрекет етсеңіз, онда сіздің қазіргі білгеніңіздің негізінде, сіз өміріңізді конструктивті түрде құрастыра аласыз. Сіз ойыңыздағы ақпаратқа байланысты жауапкершілікті сезіне бастайсыз. Сіз өз ойларыңыз бен көзқарастарға алаңдайсыз, олар сіздің өміріңіздің драмасын ойнайтын актерлер болып табылады.

Сіз пьеса қойғалы жатырсыз делік. Сіз далаға шығып кездейсоқ адамдарды жинамайсыз ғой. Сіз таба алатын ең қабілетті актерлерді таңдайсыз. Сіздің сана студияңызда да солай болсын. Жақсы рөлді ойнай алатын актерлерді жинаңыз – махаббат, мейірімділік, адалдық, батылдық пен даналық. Оларға студияңыздан орын беріңіз, себебі сіздің назарыңызды аударатын нәрсе сіздің тағдырыңызды шешеді. Сіздің ойларыңыз сіздің назарыңыз арқылы сіздің өміріңізді құрастырады.

Мақтау сиқыры

Сіз өмір жолында қандай адамдармен кездескіңіз келеді? Олар сізге бақыт қосатын бақытты адамдар бола ма немесе сіздің өміріңізді сұр түске бояуға тырысатын шаршаған, жабыққан және шарасыз адамдар бола ма? Сіз өміріңізді бақытты ететін және сізді шатыққа бөлейтін адамдармен қоршауға қуанышты болар ма едіңіз? Мұны орындаудың оңай жолы бар. Тек шынайы мақтау сөзі керек. Өтірік емес, терең және әділ мақтауды айтамын.

Маған бір адамның оқиғасы қатты ұнайды. Бұл он үш жастағы жасөспірім, итальяндық, Нью-Йоркте тұрды. Ол мұғалімдерден қатаң жаза алатын, себебі ол үнемі төбелесіп, тәртіпсіз болатын. Ол мұғалімдерге дөрекілік көрсетіп, қатаң жазаға тартыла берген сайын, оның мінез-құлқы одан сайын нашарлайтын.

Алтыншы сыныпта ол үндемейтін, шыдамды және ұстамды мұғаліммен кездесті. Бір күні үзіліс кезінде ол одан сабаққа кіруді сұрады. Ол өз орнына боғауыз сөздер айтып барып орындығына отырды да жанындағы баланы итеріп жіберді. Мұғалім үндемеді. Бірінші рет жазалану сезімін сезінбеген бала біртүрлі болып қалды. «Ал енді сабақты бастайық…". Сабақ біткеннен кейін мұғалім балаға таянып: «Мен сенің жақсы бала екеніңе сенімдімін, сондықтан, егер сен, бұдан былай жаман сөздер айтып, басқа балалардың мазасын алмайтын болсаң, мен сені, сабақ оқымай-ақ, өз пәнімнен беске қортамын, жарайды ма?». Бала не айтарын білмей қалады.

Келесі күні сабақта Мұғалім оған қарап, шынайы жылулықпен: «Бүгін сен таза көйлегімен қандай әдемісің» деді. Ол иығын көтеріп, тік отырды. Келесі күні ол мақтаған көйлегінің жағасы әбден тозған қара галстукпен байланған екен. Мұғалім галстукті бірден байқап, баланың тозған галстугын мақтады. Бір күннен кейін оның жыртылған аяқ киімдері жаңасына ауыстырылды, ал аяқ киімнің өзі жылтырап тұрды. Жаңа Мұғалім бұрынғы бұл балаға мұғалім болғандарға бұрылып: «Оны мақтаңыз, ол өзгереді. Тек оны мақтаңыз, егер де тіпті бағынбаса – алдаңыз» деді. Мен бұл оқиғаны оқығанда, «Мынау ең біртүрлі кеңестердің бірі екен» деп ойладым.

Бір қызығы ол өскеннен кейін, Гарвард университетінің ректоры болды. Мүмкін бұл баланың тағдыры басқаша болар ма еді, кедей болар ма еді, трущобаларды (қаланың кедей қараңғы шетін) немесе притонды (бұзық пен азғындардың жасырын ұясын) мекен етер ме еді, немесе одан да жаманы болар ма еді. Бірақ ол әйгілі академик болды, өйткені бір кездері мұғалім оны жай ғана сөзбен алдай салды және мақтау жаудырды.

«Шын Мақтау» сәулесінде бәрі гүлдейді және құлпырады. «Шын Мақтау» бұл өмірге ылғал береді, әйтпесе барлығымыздың жүрегіміз құрғап кетер еді. Ізі амалдарды мақтай отырып, сіз бұл дүниеде ізгіліктің құралы боласыз. Кездесетіндердің барлығына қараңыз, олардың еңбегін бағалаңыз және оларға құрмет көрсетіңіз. Шынайы мақтаудың қарапайым сөзі сіздің өміріңізбен байланыста болған адамның жеке басын толықтай өзгерте алады. Шын Мақтаңыз, өйткені сіз мұны істегенде, сіз Құдай разылығына бөленіп «Махаббат Рухы» ретінде әрекет етесіз.

Бауырлар, біз бұл дүниеге Құдайдың сүйіспеншілігінің құралы ретінде қызмет етуге шақырылдық. Бұл тағдырды орындаудың ең оңай жолы – жақсылыққа ұмтылу және оны мақтау, оған разы болу.

Барлығының көңілінен шығу мүмкін емес

Сіз кейде адамдарға ұнай алмағаныңыз үшін, көңілінен шыға алмағаныңыз үшін немесе басқа адамдарды қуанта алмайтындығыңыздан көңілсіз болдыңыз ба? Сіз өз өміріңізді басқа адамдарға көмектесуге және ұнауға жұмсағандай сезінесіз бе, ал оның орнына сіз тек қатаң сөгіс аласып, өз әрекеттеріңіздің жалған түсіндірмесін аласыз ба? Егер солай болса, онда мен сізбен Монтень – нің (қайта өрлеу дәуірінің француз жазушысы және философы), қысқаша сөйлемімен (сентенциясымен) бөлісуге рұқсат етіңіз: «Адамға өзі туралы еркін пікір айту үшін мықты құлақ қажет».

Біз қаншалықты мұқият және саналы болсақ та, әрқашан біздің әрекеттеріміз бен принциптерімізді қате түсіндіретін адам болады. Біреу ақшасын оңай шашып жатқанда, әрқашан ол адамды мот (ысырапшыл) немесе экстравагант (біртүрлі) деп ойлайтын адам болады. Керісінше, егер сіз өз қаражатыңызға ұқыпты қарасаңыз, біреу сізді сараң деп атайды. Сіздікінен гөрі либералды (еркін құқық) көзқарасы бар адам сізді инертті (артта қалған) және консервативті (прогресске қарсы) деп ұрсады. Егер оның көзқарасы сіздікінен гөрі консервативті болса, ол сізді үмітсіз либерал деп атайды. Тағы да, егер біреу біздің ұстанымымызға қарсы болса, біз ол адамды «қате түсінген» деп атаймыз. Шынымды айтсам, басқаларды өзімізге қарағанда жиі айыптауымыз.

Егер адам бірдеңе жасамаса, онда оны әрекетсіздік үшін айыптайды. Егер адам бірдеңе жасаса, онда оны осы әрекеті үшін айыптайды. Дәл сол адамдар әр уақытта біздің әрекеттеріміз үшін бізді мақтауы немесе бізге қарсы пікір білдіруі мүмкін. Біз басқаларды қуантуға тырысқанда, мынаны есте ұстауымыз керек: бірде-бір адам барлық адамдарға ұнай алмайды, көңілінен шыға алмайды, себебі адамның бәрі әртүрлі. Кез келген адам, соның ішінде мен, өмір бойы кем дегенде бір адамды, соның ішінде өзін шын бақытты қылғанына күмәнданамын. Мен сол себепті бақыт туралы кітаптарды жазудамын.

Сіз әрқашан өзіңізге ризасыз ба? Мен дауласуға дайынмын. Сіз қандай мақсатқа ұмтылсаңыз да, неге сіз басқа нәрсе жасамайсыз деп сұрайтын адам болады. Сондықтан, біз жасай алатын ең жақсы амал – ақылмен, жүрекпен өзімізді, өзгені, өмірді, Жаратушыны түсіну, шынайы ақиқатқа сүйенген сенімімізге сәйкес әрекет ету. Біз әрқашан қателесетінімізді мойындауға дайын болуымыз керек, бірақ басқалар біздің қателіктерімізді кешіреді деп үміттенеміз. Егер біз басқа адамдардан толеранттылық күтетін болсақ, онда біз өзіміз оларға төзімді болуымыз керек. Және де біз дана Монтеньдің «адамға өзі туралы еркін пікірді тыңдау үшін мықты құлағы қажет» деген сөзін әрқашан есте ұстауымыз керек. Егер сіздің жақыныңыз сіздің әрекеттеріңізге баға беруге тырысса, мына қарапайым сөздерді есте сақтаңыз: «Мен барлық адамдарға ұнай алмаймын». Егер сіз тобырдың ішінде «еруге» тырыссаңыз, барлық адамдар үшін шынайы «Мен» болуға ешқашан мүмкіндік жоқ.

Алға жүріңіз және өзіңіздің кім екеніңізді біліңіз, кейбір адамдар сізді міндетті түрде сынайтынын (критика) біліп, толық түсініңіз. Оларға дұға жасаңыз және қолыңыздан келгеннің бәрін жасай беріңіз. Егер сіз шынайы өмір сүрсеңіз, онда сіз әрқашан сынға түсесіз.

Проблемалар сіз білетін жолмен шешілмеуі мүмкін

Сізге көліктегі оталдыру білтесін ауыстыруға тура келіп пе еді? Бұл өте оңай. Сіз гаражға келесіз, механик көлігіңіздің капотын ашады, еңкейеді, электр сымын ажыратады, оталдыру білтесін кілтпен бұрап алады, жаңасын қосады, электр сымын қосады – және бес минут ішінде сіз көлік жүргізе аласыз. Оталдыру білтесін ауыстыру өте оңай, солай емес пе? Сіз гаражға кірдіңіз делік, механиктен оталдыру білтесін ауыстыруды сұрадыңыз, ол бірден сіздің көлігіңізден оң жақ алдыңғы дөңгелекті ала бастады. Сіз оның сәл басы істемей қалды деп ойлайтын шығарсыз. Сіз ашуланып, наразылық білдіріп, дөңгелекті емес, тек оталдыру білтесін ауыстыру керектігін айтасыз.

Бір күні досым мені көруге келді. Оның жаңа спорттық машинасы бар, ол маған оталдыру білтесін ауыстыру үшін оң жақ алдыңғы дөңгелекті алып тастау керектігін түсіндірді! Және бұл шынымен рас болып шықты. Сіз мұндай автокөлік иесінің механикке алғаш рет келіп, оталдыру білтесін ауыстыруды сұрауын, ал механик тыныш қана алдыңғы оң дөңгелекті шеше бастауын және оның реакциясын елестете аласыз ба? Мен айтқанымдай, автокөліктің иесі ашуланып наразылық білдіруі мүмкін. Алайда, менің досым дөңгелекті алып тастау процедурасы (демонтаж) екі минуттан аспайтынына сендірді, ал оны алып тастағанда, оталдыру білтесін алу және ауыстыру өте оңай екені белгілі болды.

Бұл бәрімізге сабақ. Біз алдыңғы дөңгелекті алып тастау (демонтаж) сияқты әрекеттерді көреміз және біздің өміріміз неге осылай болғанына таң қаламыз. Біз проблеманы шешеміз, бірақ шешім біз үшін мүлдем түсініксіз түрде қалыптаса бастайды. Бізге шешім біздің өмірімізге ең айқын түрде енеді деп күтеміз, мысалы, біреу капотты көтеріп, оталдыру білтесін алып тастағандай, бірақ кейде шешім мүлде басқаша болады.

Біз отбасылық қиыншылықтардан шығудың жолын іздейміз, алайда оның жолы, мысалы, жұмыс орнын ауыстыру. Біз денсаулығымызға қамқорлық жасай бастаймыз, бірақ негізінде бізге жай ғана іс-әрекет пен ойлау жүйесін өзгерту қажет. Оталдыру білтесі мен алдыңғы дөңгелек туралы әңгіменің мәні мынада: біз өз мәселелеріміздің шешілуін немесе біздің өмірімізге жақсылықтың қалай келетініне баға бермеуіміз керек, себебі біз қарапайым жолды білмейміз, ал бізге оны үйрену керек. Ғалам – бұл үлкен және күрделі жүйе. Біз өзіміздің ғаламдағы әмбебап себептердің жолдарының күрделілігін ешқашан түсіне алмаймыз, біздің өміріміз де солай. Біз айта аламыз: «Тамаша, мен өмірдің мені қолдайтынын қабылдаймын. Мен өмірдегі барлық жақсылықтарды қабылдаймын, олар қайдан шықса да, мен соңғы нәтижені асыға күтемін». Міне, менің бауырларым, қысқаша түрде көрсетілген ұлы және өмірлік Ақиқат: ПРОБЛЕМАЛАРЫҢЫЗ СІЗ БІЛЕТІН ЖОЛМЕН ШЕШІЛЕДІ деп күтпеңіз. Егер сіз алдын-ала ойластырылған ойларыңызды тастап, «Әмбебап Ақылдың» шабытын ашсаңыз жақсы. Бұл сіздің өміріңіздің алдыңғы дөңгелегіңіздің демонтажын білдіруі мүмкін, бұзылған оталдыру білтесін алу үшін, бірақ нәтиже сіз ойлағаннан да жақсы болады. Ішкі нұсқаулыққа сеніңіз, шешім кез келген түрде келсін – және сіздің мәселелеріңіз қарапайым және қиындықсыз шешіледі.

Бақытсыз болған бақыттылар

Сіз бақыттысыз ба, әлде өзіңізді бақытсыз адам ретінде санайсыз ба? Менің ойымша, әрқайсымыз басқалардың пікіріне назар аудармай, қай санатқа жататынымызды өзіміз шеше аламыз.

Тарих сырттай керемет жетістікке жеткен, бірақ толық ішкі жеңіліске ұшыраған адамдардың көптеген мысалдарын біледі. Мысалы Александр Македонский, сол кезде белгілі бүкіл әлемді жаулап алған, бірақ ол өзінің қатал мінезіне төтеп бере алмаған және ол мұны қатты қалағандықтан, өзін бақытсыз адам ретінде санаған.

Наполеон миллиондаған бағынушылардың шексіз махаббатына бөленді, бірақ махаббаттан шынымен жеңгісі келген жалғыз адам – оның әйелі Жозефина оған бұл сезімді жоққа шығарды. Наполеон Джозефинаны қатты жақсы көрсе де, әйелі оны ешқашан шын сүймеген. Наполеон сол себепті өзін бақытсыз санады.

Гётені елестетіп көріңізші: ол ұлы ақындар мен жазушылардың бірі болды, бірақ оның суретші болуға деген құштарлығы бәрінен де артық болды. Өмірінің басында ол ұзақ жылдар бойы сурет салумен айналысты, бірақ ешқашан өзінің қалаған нәтижеге қол жеткізе алмады. Ақырында ол өзін бақытсыз адаммын деп санады. Елестетіп көріңізші: Гёте өзін бақытсызбын деп санады!

Өз кезегінде, ұлы суретші Уистлер ақын болғысы келді, бірақ бағына орай, ол ақындық таланттың жоқтығын түсініп, сурет салуға қайта оралды. Бірақ поэзия саласында, оның көзқарасы бойынша, ол бақытсыз болып қала берді.

Ақырында, Ханс Кристиан Андерсен туралы ойланыңыз. Оның ертегілері балалар әдебиеті әлемінде құрметті орын алды, бірақ ол балалармен тек кітаптары арқылы ғана сөйлесе алатын. Жеке кездесулерде балалар оны ұнатпайтын және осы мағынада Андерсен өзін бақытсыз адаммын деп санады.

Мен сізге бақытсыз адамдардың мысалы келтірдім, енді өзіңізге тағы бір рет қарап, сұраңыз: сіз бақытты адамсыз ба, әлде бақытсыз адамсыз ба? Егер сіз өзіңізге адал болсаңыз, сіз өзіңізді тек Құдай берген таланттарыңызды көрсететін салаларда ғана бақытқа жетемін деп ойлайсыз. Алайда талант басқа, қабілет басқа. Талант ол жай адамның сенімі, ал қабілет ол үйрену. Сіз өзіңіздің қабілетіңізге әдейі қарсы тұруға тырысқанда, сіз бақытсыздыққа ұшырайсыз (немесе өзіңізді солай сезінесіз). Бұл әлемде өзімізді көрсетудің көптеген мүмкіндіктері бар, сол үшін қаншама адам күресіп жатыр. Жеке сізге ешкімде жоқ талантты беріп қоймайды, адамның барлығына бірдей қабілеттер берілген, сондықтан сіз талант іздемей өз қабілеттеріңізді аша біліңіз. Неліктен өз өміріңізді өзін-өзі көрсету үшін күреске айналдырасыз? Сізді бәрі көреді, бірақ бұл мақсатты қумаңыз, одан да биік мақсаттар бар екенін ұмытпаңыз. Сіз үйренсеңіз ғана қабілет ашылады, сондықтан сізге күресу емес үйрену қажет. Көп адам «талант» деп атайтын жалған сөздің әр жағында қаншама қажырлы еңбек пен жұмсалған уақыттың жатқанын білмейді. Олар тек нәтижесін көріп таңқалады.

«Мен Құдай берген таланттарды қолдансам, әрқашан бақытты боламын» дегенді ойдан шығарып тастаңыз. Бұның барлығы сіздің өзіңіздің ойлап тапқан не сырттан жұққан жалған сенім, және де бұл сіздің қабілеттеріңіздің ашылуына кедергі болады. Сіз тек қабілеттеріңізді ашқан кезде ғана өмірде үлкен жетістікке жете аласыз. Сізге тек қабілеттеріңізді тану және олар сізді қайда алып барса, соларды ұстану мүмкіндігі қажет болады. Бірақ басындағы сәтсіздіктер сізді артқа тартуға жол бермесін. Айтыңыз: «Бұл мен үшін емес. Мен одан құтылып, әрі қарай жүре беремін». Өзіңізді босатыңыз, алға ұмтылыңыз, сонда сіз барлық қабілеттеріңізді ашасыз.

Лашық па әлде сарай ма?

Сіз бүгінгі күнді қандай ортада, қандай жағдайда өткізесіз? Бұл орта жарқын және пайдалы бола ма, әлде пайдасыз және қызықсыз бола ма?

Бірде Чарльз Кингслиге Гималай тауларында тұратын досы қонаққа келді. Кішкентай ауылда орналасқан, Кингслидің лашығына кіргенде, досы, жұпыны үйде тұратын Чарльз Кингслиді аяды және оған: «Бұл кішкентай үйде, оңаша жерде тұру қандай өкінішті, бізді қоршаған әлемде көптеген қызықтар болып жатқанда, мысалы аң аулау» және т. б. Кингсли оған жайбарақат күлімсіреп қарап: «Білесің бе досым, мен ұзақ уақыт бойы менің үйім не зынданға, не менің сарайыма айнала алатынын түсіндім. Құдайға шүкір, мен дұрыс шешімді таңдадым, және ол менің үйімді сарайға айналдырды».

Бүгінгі күнге дайындалып жатқанда осы туралы ойланып көріңізші. Сіз күнделікті жұмыс жасайтын жұмыс орнында жұмыс жасағыңыз келе ме? Сіз сол баяғы кеңсеге немесе күнделікті баратын дүкенге барасыз ба? Тағы бір өміріңізге қараңызшы. Көзіңді ашыңыз. Олар өздігінен жоқ екенін түсініңіз. Оларды сол күйге келтіретін күш сізде және тек сізде ғана.

Сіз өзіңіздің үйіңізді үйреншікті және қарапайым нәрсе деп ойлап жүрсіз бе? Бүгін басқаша ойлайтын кез келді. Ойыңыздың күшімен оны сарайға айналдырыңыз. Оны жуыңыз, сүртіңіз және жылтыратыңыз және оған сарай сияқты қараңыз. Сіздің кеңсеңіз? Сіз үшін бұл көңілсіз және қызықсыз жерге айналды ма? Тағы бір қараңызшы. Сіз кеңсеңізді өміріңіздің бір бөлігін өткізетін жер ғана емес, одан да артық көзқараспен, қымбат өмірге лайықты сарай ретінде көріңіз. Сіз өзіңіздің өміріңіз бен ортаны өзіңіз жасайсыз. Қоршаған орта қандай болатынын өзіңіз шешесіз. Мен үшін бұл, екі жол өлеңде өте қарапайым:

Екі адам зынданнан түн қараған кезде

Бірі балшық көрді, бірі жұлдыз көрді.

Бүгін сіз үйде, кеңседе, сыныпта, дүкенде не көргіңіз келеді? Сіз оларды сарайға айналдыра аласыз, өйткені оларды тек лашық немесе сарайға айналдыру сізге ғана байланысты. Шығармашылық қиялдың күшін қолданыңыз. Ақылдың шексіз күшін конструктивті түрде қолданыңыз, сонда сіз бұл күні патшаға немесе патшайымға арналған сарайда өмір сүресіз.

Шыдамдылық пен төзімділік

Мен жаман ауруға шалдыққан кезімде маған ең бірінші шыдамдылық қажет деп үйретті, шынымды айтсам, бұл ой мені сол кезде ашуландырды. Маған бұл шын мәнінде мынаны білдіретін сияқты көрінді: сіз қалаған нәрсені (емделу) күтуіңіз керек, Тағдыр (Жаратушы) жазылуға рұқсат бермейінше. Бірақ мен ауруға төселе бастаған кезден бастап шыдамдылықтың құндылығын түсіне бастадым, әсіресе оған қарама-қарсы шыдамсыздықтың не екенін. Мен шыдамдылық маңызды деп ойлаймын, себебі шыдамсыздық қымбатқа түседі. Сізге жаңа көлік сатып алдым деп келген адамды елестетіп көріңізші. Ол жалған айтып тұрғанын жақсы білесіз. Себебі ол несиеге алған автокөлік үшін басында аз ғана ақша төлейді, кейін ұзақ уақыт бойы төлеуі керек болады. Ол, көлікті тозғанша немесе одан ләззат алуды тоқтатқанша тебе тұрады немесе оның жаңасы шығады, ол бұрынғы көлігін ұмытып соған қызығады және тағы да несиеге алады. Бұл сіздің шыдамсыздығыңыз үшін өте жоғары баға. Бәлкім көлікті наличкамен алатындай дәрежеге жетіп алу керек шығар, біз өмізді осылай байымауға жаман үйретеміз.

Бір күні мен бай емес бір адаммен сөйлестім. Ол ұлына электро гитара сатып алып, кредит документтеріне қол қойды және ол кредитке одобрение бермей қоя ма деп қатты уайымдады. «Неге қатты уайымдап жүрсіз?» деп сұрадым. «Менің ұлым күте алмайды!» деп жауап берді. Қандай баға: жас жігіт электр гитарасын шертіп жатқанда, оның шыдамсыздығынан анасы мың рет қорқып өліп жатыр! Мен тапқан, короновируске дейін, ең қайғылы мысал жергілікті газеттегі мақалада болды. Онда ұрлық жасағаны үшін түзеу мекемесіне жіберілген бала туралы айтылды. Судья одан «шешең ақша береді ма, жоқ па?» деп сұрады. Бала «иә» деп жауап берді. Содан кейін судья «шешең ақшаны беретін болса неге ұрлық жасадың?» деп сұрайды. «Анам үйге тек алты жарымда келеді, ал кинотеатрда фильм дәл алтыда басталады, ал мен бұл фильмнің премьерасын жіберіп алсам өліп қалатындай өзімді сезінемін» деп жауап берді бала. Отыз минуттың ішінде бұл бала өз өмірін құртты. Шыдамсыздық көбінесе өте қымбатқа түседі.

Бізге басқа адамдармен қарым-қатынас жасау кезінде ең үлкен шыдамдылық қажет. Бұл әрқашан оңай емес. Адамдарда бірдеңе дұрыс болмай қалса, олар ұрсқақ және ашушаң болады, содан кейін олардың жақындары барлық шыдамдылығын шақыруы керек. Ауыр сөздер айтылады, бірақ біз мойындауымыз керек, бұл қазір біз білетін бұрынғы керемет адам емес, бізбен сөйлесетін, іштей ауру адам. Көріп отырғаныңыздай, шыдамсыздық қымбатқа түседі, ал шыдамдылық бізді босатады.

Иса пайғамбар ең үлкен төзімділікке ие болды. Тіпті сотта да ол әділетсіз сотталғанымен, көтеріліс жасаған жоқ. Оны кіреске керіп шегелеп тастаған кезде: «Құдайым, оларды кешір, өйткені олар не істеп жатқандарын білмейді» деді. Бұл сіз және мен қол жеткізе алмайтын төзімділік. Бірақ, кем дегенде, біз осындай төзімділік пен шыдамдылыққа қол жеткізуге тырысамыз.

Жастарға, балаларға бір ауыз сөз. Сіз ата-анаңызға төзбейтін, шыдамайтын болсаңыз, олар сізге қайда болғаныңызды және не істеп жатқаныңызды сұрап, бақылап, сізге сенімсіздік танытып маза бермесе, өзіңізді ұстау қиын болған кезде, есте сақтаңыз: бұл олардың сіз туралы бәрін білгісі келетіндіктен емес, олар сізге қамқорлықпен қарайтындықтан. Есіңізде болсын, шыдамсыздықтың құны өте үлкен, бірақ егер сіз тоқтап, басқа жолмен ойласаңыз, оны төлеудің қажеті болмайды және сіз ешкімге қарыз болмайсыз.

«Құтылу» үшін өмір сүрмеңіз

Сіз өзіңізге қажет жұмысты жақсартуға және алда тұрған міндеттерді табысты шешуге тырысасыз ба? Немесе сіз тек істі аяқтау үшін қолыңыздан келгенше жұмыс істейсіз бе?

Менің әкем бұл туралы баяғыда бір күні көшеде келе жатқанда ойлаған болатын. Ол баспалдақта қабырғаны бояп жатқан адамды көрді. Ол щеткасын алға-артқа жылжытып: оңды-солды, оңды-солды қозғалта берді. Ол өз жұмысына жөнді қарамады және басқа нәрсе туралы ойлап тұрғаны анық болды. Әкем ойлады: «Ужас, бұл қандай азапты және қызықсыз жұмыс» деді.

Бірнеше минуттан кейін ол кеңсеге кіріп, онда бір әйел отырды және ескі адрестік машинаны қағып жатыр, ондағы пернелерді басып, тұтқаны жоғары және төмен айналдыру керек екен. Ол ән айтуға ырғақ әкелетін метрономға ұқсайтын машинаның дыбысына ақырын ғана күңкілдеп отырды. Әкем, оның жұмыс ырғағын метроном емес, машинаның жұмысын реттейтін, жүрек ырғағы екенін түсінді. Ол бағанағы қылқаламмен салатын суретшіге ақылмен оралып ойланды: «Ол қазір жоқ, және ол бұл әйелдің жұмысын көрмегені өкінішті». Әйел өз жұмысынан шынымен ләззат алып отырды.

Менің ойымша, біз жұмыстан тек оған инвестиция салатын нәрсені аламыз, және егер біз бірдеңе алғымыз келсе, біз жұмысты қызығушылықпен орындауымыз керек, әсіресе егер біз жақсы және пайдалы нәрсеге қол жеткізгіміз келсе. Жақсы және пайдалы істер ынта мен қызығушылықпен жасалуы керек.

Егер жұмыс құлдық ретінде жасалса, онда оның жемісін пайдаланатын адамдар біздің жойқын салқындығымызды сезінеді. Мен бұл суретші туралы ойладым, ол әйелі мен балаларын тамақтандыру үшін жұмыс істеген шығар, дегенмен оның өмір сүру салты – амал жоқ, ақша үшін ғана жұмыс істеп, жұмыстан тезірек үйге қарай «құтылу» болса, бұндай өмір оның отбасына теріс әсер ететініне сенімдімін.

Көптеген адамдар, әсіресе шіркеулерде, мешіттерде көп уақыт пен ақшаны ұйымдастырылған қайырымдылыққа жұмсайды, ақшаны кесте бойынша береді немесе жинайды, осылайша олар іштей өздігінен пайда болатын махаббат пен жақсылық әрекетіне мүмкіндік береді.

Сіз не істесеңіз де, оны құлшыныспен, ұқыптылықпен және сүйіспеншілікпен жасаңыз – тіпті күміс ыдыстарды жылтыратсаңыз да. Күмісіңізді патшаларға сай етіп жылтыратыңыз. Күнделікті жұмысыңызды қуанышпен, көңіл толумен және ризашылықпен жасаңыз.

Сыйлық бергенде оны махаббатпен беріңіз. Дұға еткенде мағынасы әлдеқашан жоғалған сөздерді қолданбаңыз. Шын жүректен және құлшыныспен дұға етіңіз. Сіздің дұғаларыңыз өмір мен динамизмге (әрекетпен дәлелдеу) толы болуы керек. Бұл сіздің бір бөлшегіңіз болуы керек.

Біз өзімізден тыс бар ақиқатқа оралмайынша, біз болмысымыздың шұңқырынан ешқашан шықпаймыз. Менің ойымша, бүгінгі біздің әлемді шарлаған үмітсіздік сезімі біздің әлсіздігіміз бен өмірімізден «құтылу» үшін пайда болған тұманға ұқсайды.

Сіз «құтылғым келеді» деп өмір сүресіз бе, әлде ішкі қуаныш пен бақытқа толы өмірді сүресіз бе – бұл сізге ғана байланысты. Сіз өзіңіздің таңдауыңызды жасап көріп, өміріңіздің болашағында не болатынын нақты анықтауыңыз керек.

Жеңіс пен жеңіліс арасы