Бақытты болуды үйреніңіз! 2 Бөлім

Біз үнемі ішкі диалогты жүргіземіз. Сырттан келген ақпаратты көреміз жəне естиміз, одан кейін сол туралы ойланамыз, сосын өзіміз бен өзіміз талқылаймыз.

Қабылдау (ауызша, бейнелі) <Ойлану <эмоционалды реакция = Ішкі диалог = сенім мен түсінік

Бұл процесс ойлаудың үш түрін біріктіреді: ауызша, бейнелі жəне эмоционалды. Сөздер белгілі бір ақыл-ой бейнелерімен байланысты, ал олар өз кезегінде эмоционалды реакцияны тудырады, осылайша ішкі диалог біздің өзіміз туралы сенім мен түсінігімізді қалыптастырады немесе өзгертеді.

«Мен» бейнесі (сенім+түсінік) ортаға байланысты, бала кезінен бастап, бейсанада сақталған. Ойлардан, пікірлерден, қарым-қатынастардан қалыптасады. Ол біздің ойлауымыз бен мінез-құлқымызды басқарады. Қиялда қандай да бір жағдайды суреттей отырып, біз бұл бейнені бейсанада сақтаймыз жəне одан құтылу туралы саналы шешім қабылдағанға дейін оны ұстаймыз. Егер сіз өзіңіздің ойларыңызды өзгерткіңіз келсе, онда сіз ішкі диалог пен визуализацияны жоспарланған өзгерістерді жүзеге асыруға көмектесетін жаңа «сенім мен түсінік» жасау құралы ретінде пайдалана аласыз.

Кез-келген маңызды жəне ұзақ мерзімді өзгеріс алдымен ақылда (аффирмация) немесе қиялда (визуализация) болады, содан кейін іс жүзінде жүзеге асырылады. Сіздің кез-келген тұжырымыңыз бейсанаға əсер етеді, сондықтан өзіңіз туралы не айтатыныңызды мұқият қадағалаңыз. Есіңізде болсын, өзі туралы ой-пікір біреудің емес, өзіңіздің ой (сөз) негізінде қалыптасады. Орта əсер еткенмен кінəлі емес, соңғы нүктені (амал-əрекет) әрдайым өзіңіз қоясыз.

БЕЙСАНА АЙЫРМАШЫЛЫҚТЫ СЕЗБЕЙДІ

Көп нəрсе сіздің өзіңіздің «Мен» бейнеңіздің (өзіңіз жайлы ой-пікірдің) оң, позитивті немесе теріс, негативті болуына байланысты, өйткені бейсана үшін бұл жалғыз шындық. Бейсана ақпаратты әділ шындық пен ақиқатқа сəйкес келмесе де, барлығын шындық ретінде қабылдай береді. Мысалы, анаңыз сізге «ақымақ, топас» деп айтты жəне бұл сөздер сіздің жадыңызда қалды. Сізді «ақымақ, топас» деп атай берген сайын, Бейсана үшін бұл тəжірибе қайта-қайта қайталанады, өйткені ол нақты шындық пен қиялдағы өтіріктің арасындағы айырмашылықты сезбейді. Рас/Өтірікті айыра алмайды. Әрине сіздің ақылыңыз анаңызға қарсылық таныта алады, бірақ бәрібір жаман сөздер қайталана берген сайын сіз үйден кеткіңіз келеді. Бейсананы жаман, жағымсыз, теріс, негативті сөздерді есте сақтамауға, жүрекке алмауға үйретуге болады.

Сіз бір ойды (ішкі сөзді) үнемі, қайта-қайта еске түсіре берген сайын бейсана сол ойды (ішкі сөзді) тереңірек бекітеді жəне сізде басым сенім мен түсінік қалыптасады, бұл жағдайда «мен ақымақпын, топаспын». Бұл ойлар жиналып, біртіндеп өмірлік ұстаным жүйесіне енеді, содан кейін олар біздің дұрыс деп шешкен əрекеттерімізді анықтай бастайды. Адам басына қуаныш пен қайғы-мұңды осылай шақырады. Пәлені шақыру да, бақытты болу да өте оңай. Кейде оған бір ауыз сөз жеткілікті.

СІҢІРГЕН ЕҢБЕК ПЕН ЖҰМСАЛҒАН УАҚЫТ АҚТАЛАДЫ

Өзімізден, басқа адамдардан, қандай да бір кітаптан, ең бастысы Жаратушыдан белгілі бір нəтиже күте отырып, біз оны міндетті түрде аламыз. Дəл осылай болатынына алдын-ала сенімді бола отырып, біз белгілі бір жағдайларды (амал-əрекет) жасай бастаймыз немесе үміттерімізді растайтын белгілі бір ақпаратты игере бастаймыз. Жəне олар сөзсіз ақталады. Мұны «ақталу принципі» деп атайды. Енді сіз ішкі диалогтың көмегімен, өзіңіз туралы қалыптасқан ой-пікірді нығайта аласыз жəне оны жақсы немесе нашар жаққа өзгерте аласыз. Таңдау сізде!

«ӨЗ-ӨЗІН СЕНДІРУ» ТҰЙЫҚ ШЕҢБЕРІ

Өзіміздің «Мен» бейнесі (өзім жайлы ой-пікір) біздің əрекеттеріміздің нəтижесіне əсер етеді. Біз əрқашан өзіміз туралы сенім мен түсінікке сəйкес əрекет етеміз. Біз басқаша əрекет ете алмаймыз. Сізге тырысуға болады, бірақ сіз бейсанада қалыптасқан шындықты жеңу үшін көп күш салуыңыз керек. Біз автоматты түрде бейсанада көрсетілген «Мен» əрекеттерін жасаймыз. Бұл өз кезегінде ішкі диалогтың нəтижесі. Ішкі диалог арқылы адам, өз-өзін сендіруден түсінік қалыптастырады. Біз автоматты түрде бейсанаға сəйкес əрекет етеміз, тіпті өз əрекеттеріміздің салдары туралы ойламаймыз. Содан кейін біз бұл əрекетті ішімізде өзімізбен өзіміз талқылай бастаймыз. «Мен дұрыс істедім» немесе «Негізі бар ғой ше… Мен дұрыс істемедім» деп өзіміз туралы ой-пікірді одан да жарқын етіп бекітеміз. Осындай қысқа ойлар (ішкі сөз) арқылы адам өз-өзін сендіреді. Ал енді тұйық шеңбер қалай қалыптасады:

1) «Мен не істеу керек екенін өзім білемін жəне үйретпей-ақ қойыңдар»

2) «Маған басқаның бағасы да, сыны да керек емес»

3) «Мен өз-өзіммен сөйлесетін жынды адам емеспін»

4) «Менің өзіме деген көзқарасым әрқашан дұрыс»

5) «Мен ешқашан сәтсіздікке ұшырамаймын»

6) «Мен кітап оқығым келмейді, маған жұмыс істеп отбасын асырау керек»

Бұл адамның басқаларға айтатын сөзі, яғни сыртқы ортамен қарым-қатынас, ал сол адамның өзіне айтатын сөзі, яғни ішкі қарым-қатынас мүлдем басқаша:

1) «Мен жасай алмадым, қолымнан келмеді»

2) «Әрдайым осылай қателесе беремін»

3) «Неге ештеңе өзгермейді»

4) «Неге менде ғана проблема бар»

5) «Мен қайтадан сəтсіздікке ұшырадым»

6) «Мен шаршадым, ажырасуым керек»

Өзінің немесе өзгенің үміттерін ақтамау арқылы көптеген адамдар бейсанада теріс тəжірибені жинақтайды. Содан кейін мұндай мəлімдемелер оң нəтиже бермейді, керісінше біздің өзімізге деген теріс көзқарасымызды арттырады. Біз өз үміттерімізді тағы бір рет ақтауымыз керек. Үміт ақтау проблема емес, өзіңмен айналысқың келмеу, кітап оқығың келмеу, ойланбау проблема.

ӨЗ ІС-ƏРЕКЕТТЕРІҢІЗДІҢ ТИІМДІЛІГІН ҚАЛАЙ АРТТЫРУҒА БОЛАДЫ

Өзін-өзі сынау (критика) екіге бөлінеді деструктивті ж/е конструктивті өзін-өзі сынау. Біз өз үміттерімізді ақтамайтын сəттерде өзімізді сынамауға үйренуіміз керек, өйткені деструктивті өзін-өзі сынау бізге көмектеспейді.

Өз іс-əрекеттеріңіздің тиімділігін қалай арттыруға болады? Біріншіден, өсіп тұрған бірінші ағашты кесіңіз, ол өзін-өзі құртуға бағытталған, сынауға, кемсітуге деген ұмтылыс. Өзіңізге айтыңыз: «Болды! Тоқта!» Содан «Бұл Мен емес» деп айтыңыз. Соңында, шешуші сөздерді айтыңыз: «Келесі жолы мен…» Келесі жолы қалай əрекет ететініңізді сипаттап, жазыңыз.

Өзіңіз туралы, өзіңізге деген жағымсыз көзқарас туралы ұмытыңыз. Мен сізді өзіңіздің немесе басқа адамдардың қателіктерін елемеуге шақырмаймын, керісінше қателіктерге бой алдырмауға шақырамын. Өзіңізге: «Келесі жолы мен қателік жасамаймын» деп айтыңыз. Осы тұжырыммен сіз өзіңіздің бейсанаңызбен бірден оң пікір қалыптастырасыз. Теріс тəжірибенің орнына ол болашақта конструктивті көзқарасты есте сақтайды. Өзіңіздің «Мен» деген оң имиджіңізді нығайту немесе теріс болса, оны жақсарту үшін, өз əрекеттеріңіздің қажетті нəтижесін елестетіп, неден аулақ болғыңыз келетіні туралы ойлануды жəне сөйлесуді тоқтатыңыз. Егер сіз өзіңіздің іс-əрекеттеріңіздің нəтижесіне қанағаттансаңыз жəне ақыл-ойдың көтерілуіне тап болсаңыз, онда бұл оң тəжірибені сындарлы, прагматикалық ішкі диалогтың көмегімен бейсана ішінде бекітуге тырысқаныңыз. Өзіңізге: «Мен осындаймын…", «Мен ешкімге ұқсамаймын» деп айтыңыз. Позитивті ішкі тұжырым – бұл өзін-өзі бағалауды арттырудың ең жақсы тəсілі. Оның көмегімен сіз ішкі сыншының (эго) дауысын саналы түрде өшіресіз жəне айналаңыздағы адамдар сізге жүктеуге тырысатын жағымсыз, теріс, негативті пікірлерден өзіңізді қорғайсыз. Оң, жағымды, позитивті сөздерді ішкі диалогтың көмегімен Бейсанаға бекітуге тырысыңыз. Позитивті, адекватты ішкі тұжырым өзіне-өзі әділ баға берудің ең жақсы тəсілі.

СІЗ ӨЗІҢІЗГЕ ҚАЛАЙ ҚАРАЙСЫЗ?

Отбасыңызда бәрінен «Мен Қандаймын?» деп сұрап көріңісші, әрине батылдығыңыз жетсе, сіз ең бірінші «біртүрлі, не деп жауап береді?» деп ойлайсыз. Бұл стресс тест деп аталады. «Əке (Ана) Мен Қандаймын?» деген сияқты, көп балалар не қорқады, не ұялады, ал әке-шешесі өлсе де баласына ондай сұрақ қоймайды, себебі ол өзінің баласының алдында дәрежесін түсіріп аламын деп ойлайды.

Сіздің өмірлік мақсаттарыңыздың ауқымы мен əртүрлілігі өзін-өзі бағалау деңгейіне байланысты бірдей өзгереді. Егер ол төмен болса, сіз өзіңіздің мақсаттарыңызға жетуге кедергі болатын жағымсыз əсерлерді тартасыз. Сіз кәсіпкер болсаңыз қандай клиенттермен жұмыс жасайтындығыңызды, қандай адамдармен сөйлесетіндігіңізді қараңыз. Шын мəнінде, сіздің қасыңызда əрқашан сізге лайықты адамдар болады. Бұл отбасыларға да, достарға да, іскери серіктестерге де қатысты. Тартылыс пен ұқсастық заңы: «ұқсас ұқсасқа», есіңізде ме? Айналаңыздағы заттарды қараңыз. Сіз дағдыларыңыз мен қабілетіңіз бар болғанда, неге, сіздің ойыңызша, «лайықсызбын» деп есептейсіз. Бұл автомобильге, киімге жəне тұрғын үйге ғана қатысты емес. Сіздің өміріңіздің деңгейі мен сапасы толығымен сіздің өзін-өзі бағалауыңызға жəне өзіңізге деген көзқарасыңызға байланысты.

Өміріңіздің деңгейі мен сапасы = өзін-өзі адекватты бағалау + өзіңізге деген көзқарастың шынайылығы.

Өмір бойы əрқайсымыз өзімізден, басқалардан мұндай сөздер естиміз: «Мен жақсы адаммын», «Мен табандымын», «Мен ұялшақпын», «Мен ақкөңілмін», «Менің достарым жоқ», «Мен ақымақпын», «Менің жағдайым жоқ», «Мен жалқаумын», «Мен қайыршымын». Біз өзіміздің жеке ойларымызға сəйкес əрекет ететіндіктен, бұл белгілер біздің мінез-құлқымызды басқарады. Олардың тек кейбіреулері ғана пайдалы. Бірақ адам ретінде өсу жəне даму үшін олардың көпшілігін өзгерту керек. Тағы да қайталаймын, біз өзіміз туралы не айтып отырғанымызды мұқият қадағалауымыз керек. Өйткені, өз əлеуетін іске асыру мүмкіндігі тек өзін-өзі растаумен (аффирмация) шектеледі. Бұл шек біздің шынайы мүмкіндіктерімізге ешқандай қатысы жоқ, дегенмен біз əрқашан өзімізді «қабілеттімін» деп санайтын нəрсені ғанс жасаймыз. Сондықтан біз ішкі диалогты саналы түрде бақылауымыз керек, əйтпесе ол бізді басқарады. Өзіңіз туралы ой-пікірлер, яғни ортаның сізге ілген идеялары жай жадтан өшіріле салмайды, өйткені олар бейсанада терең сақталады, бірақ оларды оң ішкі диалог арқылы ауыстыруға болады. Өзі туралы жаңа позитивті, адекватты тұжырым (аффирмация) басым сенімге айналады. Біз əрқашан біздің бейсанамызда басым болатын сенімге сəйкес əрекет ететініміз белгілі. Яғни Бейсанамызда қандай сенім басым болса, біз соған сəйкес амал-əрекет жасаймыз. Өзіңіздің «Мен» бейнесін өзгертудің басты себебі, сіз белгілі бір қызмет саласындағы жетістіктеріңізге қанағаттанбауыңыз. Өз əрекеттерімізде біз автоматты түрде бейсанаға бағынамыз. Біздің өзіміз туралы көзқарасымыз өзгермейінше, біз автоматты түрде сол баяғы əрекеттерді қайталаймыз жəне бірдей нəтиже көре береміз. Біз өзімізге деген қарым-қатынасты өзгертпей, өз əлеуетімізді толық іске асыра алмаймыз. Біздің əрекеттеріміз ішкі бейсаналық өзгерісті бастағанда, алаңдаушылық пен психологиялық ыңғайсыздық сезімі бірден пайда болады, өйткені саналы түрде біз əрқашан өзіміздің қатып қалған «Мен» бейнесіне сəйкес келуге тырысамыз. Ол бейне қазіргі уақытта біз өзімізді қабілетті, мүмкін деп санайтын сенім мен түсініктен тұрады.

«КҮТУ ДЕҢГЕЙІНІҢ» ЖОҒАРЫЛАУЫ

Ішкі импульс немесе кейбір сыртқы жағдайлар бізді психологиялық жайлылық аймағынан кетуге мəжбүр етсе, бірден түсініксіз алаңдаушылық сезімі пайда болады. Біздің əрқайсымыз психологиялық жайлылықтың белгілі бір аймағындамыз, атап айтқанда, өзіміз немесе айналамыздағы адамдар күткен, үміт еткен деңгеймен өмір сүруді өзімізге лайықты деп санаймыз. Мысалы ата-анасы баласының адам болуын, қызығын көруін күтеді. Кәсіпкер кәсібінің алға басуын күтеді. Адамдардың барлығы әрдайым бір нəрсені күтеді.

Мысалы, бейсана деңгейінде біз өзіміз үшін қандай көлікпен жүру керектігін, қандай табыс табу керектігін, қандай мейрамханаларда түскі ас ішуді, қандай жағдайларда өзін жайлы сезінуді жəне т.б. осылардан бейсана бас тарта бастағанда, ішкі ыңғайсыздық бірден пайда болады. Мұндай реакция оң өзгерістерді қиындатады немесе кем дегенде баяулатады. Күту деңгейін жоғарлату үшін біз бейсананы өзгертуге мəжбүр боламыз. Жұмыстағы қиындықтар мен əлеуметтік проблемаларда біз логикалық дəлелдер іздей бастаймыз жəне өзімізді бейсанамен айналыспауымыз керек, ештеңе жұмыс істемейді, ештеңені өзгертудің қажеті жоқ деп сендіре бастаймыз. Бір нəрсені өзгерту үшін сіз өзіңізді басқа жағдайда, басқа машинаны жүргізу кезінде, басқа жұмыста, басқа адамның жанында елестетуіңіз керек. Бұрынғыдан да артық күтуге сіздің құқығыңыз бар. Сондықтан да күту деңгейін жоғарлатыңыз!

Өз жайлылық аймағымыз туралы ой біздің қатысуымызсыз қалыптасты, оны орта қалыптастырды. Біз жай ғана саналы түрде қоршаған ортаға беріле салдық не болса соны, бұйырғанын қабылдадық. Себебі біз бала кезден өмірге түк білмейтін түсінбейтін, мақлұқ, мақау болып келдік. Ата-ана біздің өсуімізді күтті, мектепке баруымызды күтті, ЖОО түсуді күтті, үйлендіріп не тұрмысқа шығарып немере күтті. Бұл стандартты күтулер. Негізінде адамның күту деңгейі шексіз, тек соны түсіну керек. Адамға қашан ақыл кірді деп айтамыз? Ол өмірінде күту деңгейін жоғарылатып, күтуден мақсатты әрекетке көшкен кезде.

ӨЗІҢІЗДІ МАҚСАТЫҢЫЗБЕН БАЙЛАНЫСТЫРЫҢЫЗ

Дұрыс мақсат қою үшін оны ең алдымен үш нәрсемен анықтап алу керек: өз қабілеттеріңізбен, орта жағдайымен (қолдау/қолдамау) және мүмкіндіктеріңізбен. Бірақ бұл үш нәрсе мақсатқа жетуге көмектеспейді, сондықтан қалыптасқан шындықты өзгерту керек. Бұл туралы толығырақ 6-тарауда талқылаймыз. Қазіргі уақытта сіздің міндетіңіз түсіну: ақылмен елестету, қиялдау дегеніміз – бұл кино көрумен бірдей. Бірақ сіздің мақсатыңыз киноны миыңыздың ішінде көру. Шындықты тек сіз жеке қатысатын бейнелер (визуализация) арқылы өзгертуге болады бірақ əрекет қазіргі уақытта орын алмайды. Бұл «Əрекетсіз Əрекет» деп аталады. Қиял, арман, мақсатты Аффирмация Визуализация және Эмоция арқылы жүзеге асыру. Сіз бұның барлығын бәрібір бейсаналы түрде қоршаған орта арқылы күн сайын жасап жүрсіз. Бірақ бұл сөздер сізге ұнамауы мүмкін. Парадокс!

Қиялда мақсатты нақты суреттей, бейнелей алмасаңыз, ішіңізде өзіңіз режиссёр болатын кино түсіру керек. Бір нəрсені қайталай берсең, әдетке айналады жəне орындалады. Егер сіз мақсатыңызда ақылмен елестете алмасаңыз, онда ол шындыққа айналмайды, өйткені ол бейсанаға бекітілмейді. Егер қалаған жағдайдың қатысушысы басқа біреу болса, онда сіз біреудің өмірін сүріп жүре бересіз. Сіз өзіңізді қиял (визуализация) жағдайында көруіңіз керек. Саналы, позитивті, оң, жағымды аффирмациялар, ерікті, ішкі диалогпен күшейтілуі керек, содан кейін ғана нəтиже алуға болады. Қалаған бейнені қаншалықты жиі елестетсеңіз, бейсана оны соншалықты тереңге жібереді. Алдымен сіз іс жүзінде болып жатқан шындық пен сіздің бейсанаңызға бекітілгеннің арасында қандай да бір қайшылық бар екенін сезесіз. Бірақ шығармашылық əлеуетке ие бейсананың басты міндеттерінің бірі, біздің ойымыз бен нақты тəжірибелер (шындық) арасындағы қақтығыстарды шешу болғандықтан, ол біз ойлағанды (аффирмация) жəне елестететінді (визуализация) жасай бастайды. Ең бастысы – қатты қалаңыз, тырысыңыз. Эго-ға алданбаңыз. Өздерін өте жақсы сезінетін адамдар қатарында болыңыз. Салауатты өзіндік «Мен» -ді қалыптастырыңыз.

Шынайы жеке өсу жəне өзін-өзі жетілдіру сіздің ішіңізде басталады. Ең алдымен, өзіңіз туралы ойларды өзгерту керек, содан кейін ғана психологиялық жайлылық аймағы автоматты түрде кеңейе бастайды. Сіз ақылдың шектеулерінен шыға бастайсыз. Бұл сізді жаңа шындыққа айналадырады жəне сіз соған сəйкес əрекет ете бастайсыз.

БІЗДІҢ ӨМІРІМІЗ – БҰЛ ӨЗДІГІНЕН ОРЫНДАЛАТЫН ТАҒДЫР

Өзіңіз туралы қандай сенім мен түсінік қалыптасқанын қалай түсінуге болады? Өз əрекеттеріңіз бен мінез-құлқыңыздың нəтижелері туралы ойланыңыз. Өзіңізден: «Мен өзімнен не күтемін? Мен өзімді қай ортада жақсы сезінемін? Егер сіз миыңызбен кедей болсаңыз, қанша байысаңыз да қайтадан кедей бола бересіз, себебі сіздің миыңыз ысырапшыл. Сәтсіз, бақытсыз, ақшасы жетіспейтін адам өзіне не дейді? «Мен сондай адаммын», «Мен солай жаралғанмын», «Менің тағдырым сондай», «Ол үшін қайтадан туу керек», «Менде ешқашан көп ақша болмайды». Бұл мəлімдемелер оның тағдыр туралы қате ойын күшейтеді, сондықтан ол қайтадан сəтсіздікке ұшырайды, содан кейін ол өзін қорлайды, осылайша өзі туралы теріс, жағымсыз, негативті ойларды көбейте береді жəне жабық шеңберде қалып қояды.

Қаржылық қиындықтарға тап болған адамдар өздерін басқа жағдайлардың құрбанымыз деп санайды, бірақ олар бір нəрсені түсінбейді: олар бұл қиындықты өздері жасады. Біздің өмірімізде біз өзіміз қалаған нəрсені ғана орындаймыз. Сондықтан байлар байып, кедейлер одан сайын кедей болады, себебі олар тағдырды дұрыс түсінбеген. Өз тағдырын басқаның қолына ұстата салған.

Жеңуді ойлайтын адам оны жеңіске жетелейтін əрекеттер жасайды. Егер ол кейделік, сәтсіздік, бақытсыздық туралы ұстанымды жойса, онда оларды өзінің тағдыры ретінде қабылдамайды. Ол жеңіліс тек өзінен екенін біледі.

СӘТТІЛІК – ӨМІРГЕ ДЕГЕН ДҰРЫС КӨЗҚАРАСҚА БАЙЛАНЫСТЫ

Сәттілік немесе сəтсіздік көбінесе өмірлік ұстаныммен анықталады. Ол нені білдіреді? Өмірлік ұстаным – бұл негізгі басым сенім. Өзі оң да, теріс те бола алмайды. Сіз оны əрқашан мақсатқа қатысты бағалауыңыз керек. Доминантты наным-сенімдер, адамның мақсатына қол жеткізуге ықпал етуі немесе кедергі келтіруі мүмкін. Мысалы, интроверт (өзіне терең үңілетін адам) адам спикер болуды мақсат етсе, онда мұндай өмірлік ұстаным оны жүзеге асыруға көмектеспейді.

Өмірге деген көзқарас бізді кейбір жағдайларды іздеуге немесе басқалардан аулақ болуға мəжбүр етеді. Біздің сеніміміздің көп бөлігі еріксіз түрде қалыптасты. Алайда, егер біздің сеніміміз қалаған нəрсені алуға кедергі келтірсе, біз оларды өзгерту туралы ерікті шешім қабылдай аламыз. Бұл үшін тек жаңа бағдарламаларды қабылдауға, түпкі нəтижені көруге, эмоционалды реакция тудыруға тура келеді. Өзіңізді мақсатқа жеткендей елестетіңіз, сонда сіз Эмоция тудырасыз, ал эмоция әрекетке деген мотивацияға алып келеді.

Сіз өзіңіздің күнделікті өмірде қандай-да бір əрекетті қалай орындағаныңызды жоспар құру арқылы бақылай аласыз. Бұл ойын емес, бәрі бұл техниканы қандай ниетпен қолдануға байланысты. Өмірлік ұстаным бізге жеке өсуге мүмкіндік береді немесе дамуға кедергі келтіреді – бəрі оны қалай қолдануға байланысты.

Не адам сау не ауру, яғни барлығы денсаулыққа байланысты, ал қалғанының бəрі өмірлік ұстанымға байланысты.

Сонымен өмірлік ұстаным деген – ол өмірге деген көзқарас, ол дұрыс болса, сәттілік сіздікі.

БЕЙСАНАНЫҢ НЕГІЗГІ ФУНКЦИЯСЫ

Эгоизм мен ішкі «Мен» бейнесін (өзіміз туралы ой-пікір) үйлесімде баланста ұстау, яғни тән мен жанның татулығын сақтау – бейсананың мақсаты. Ал Бейсананың басты міндеті – қоршаған əлем туралы көзқарасымызды шындыққа айналдыру. Ол бізге есімізден адаспауға көмектеседі. Ол біздің барлық ойларымызды күзететіндіктен, олар қаншалықты пайдалы немесе пайдасыз екенін, ойларымыздың мазмұнын бақылауымыз керек. Олар біз үшін маңызды мақсаттарға сəйкес келе ме? Олар жоспарды жүзеге асыруға көмектеседі ме? Біздің мінез құлқымыз бейсанадағы басым сенімдерге бағынады, сондықтан біз олардың қайсысы сəттілікке жəне алға жылжуға ықпал ететініне ерекше назар аударуымыз керек.

Біздің əрқайсымызда таңдау бар: бір орнында қалу немесе саналы, ерікті шешім қабылдау арқылы өзімізді өзгерту қажеттілігіне сендіру. Егер сіз екінші жолды таңдаған болсаңыз, онда сіз өзіңізді жаңа жолдамын деп елестетуіңіз керек. Прагматикалық ішкі диалог пен қиял сізге өзіңіздің мүмкіндіктеріңізге қатысты шектеулерден арылуға, тəуелділік жəне артық стресс, шиеленіс жəне жағымсыз көңіл-күйден құтылуға, өзін-өзі дамыту жолына түсуге көмектеседі. Біздің əрқайсымызда өз «Мен» бейнесі де бізге көмектесетінін түсіну керек. Бейсана біздің əрекеттеріміз əрқашан біз ойлағандай шындыққа сəйкес келуі үшін қолдан келгеннің бəрін жасайды. Сондықтан сіз тек өзіңіз жайлы, өмір жайлы, өзгелер жайлы, Құдай жайлы шындықпен айналысыңыз. Яғни əрекет сосын ойлану емес, бірінші ойлану сосын əрекет. Бейсанаға сену үшін сещім мүшелері арқылы дұрыс тамақ (ақпарат) беру керек. Біздің əрбір əрекетіміз өзімізді ішкі қабылдаумен байланысты.

ІС-ƏРЕКЕТТІ ӨЗГЕРТПЕС БҰРЫН, НАНЫМ-СЕНІМДЕРДІ ӨЗГЕРТІҢІЗ

Амал-әрекет өзгерсе сенім өзгермейді, Сенім өзгерсе ғана амал-əрекет өзгереді.

Талғамныңызды өзгертіңіз! Ең алдымен, мінез-құлықты емес, өзі туралы ой-пікірді өзгерту керек. Мұны қалай жасауға болады? Қалыптасқан тəсілмен: ішкі диалог арқылы. Өзіңізге деген көзқарас бойынша, жұмысты өзгерткіңіз келетін әрекеттен бастаңыз. Саналы, ерікті түрде ішкі диалогтың мазмұнын бақылаңыз:

Жаңа «Мен» – ге тəн қасиеттерді біріктіріңіз: «Мен жеңімпазбын, «Мен өмірді жəне адамдарды жақсы көремін», «Мен жетістікке түбінде жетемін», «Мен көпшіл жəне мейірімдімін». Жетістікке жетіп, бұрынғы «Мен» емес əрекетті жасай отырып, ішкі диалог арқылы жаңа көзқарасты күшейтіңіз: «Мен осындаймын…", аффирмация айту бұл шығармашылық процесс, әр аурудың емі себебіне қарай әртүрлі болған сияқты, аффирмациялардың да себебіне қарай сөздері әр түрлі болады, бірақ ол әрдайым «Мен…» деп басталуы шарт емес. Өйткені кез-келген ой ол сөз, ал кез-келген сөз ол аффирмация, ал кез-келген аффирмация ол сенім. Сенімдер бейсанада сақталады. Бейсана іс жүзінде не болып жатқанын емес, сіздің болып жатқан жағдайға деген көзқарасыңызды жазады. Сондықтан аффирмация не болып жатқанды, яғни жағдайды емес, жай ғана көзқарас пен ой-пікірді білдіреді. Сіз бұндай Аффирмацияларды өзіңізге де, өзгеге де әрдайым айтып жүріңіз.

Бейсана сіздің әрбір сөзіңізді, олар қайталана беретін болса шындыққа айналдырады.

ОЙЛАҒАНЫҢДЫ ЖҮЗЕГЕ АСЫРУ

Көбісі Реалды іс, ой мен сөзден биік деп ойлайды: «Сөзіңді ісіңмен дәлелде» деп кеңес береді. Негізі бұл қате. Сөзді іспен дәлелдеу мүмкін емес, біз іс-əрекетімізді сөз (ойымызбен) ғана дәлелдей аламыз. Ісің қандай болса ой (сөзің) сондай деген сөз. Сондықтан ой мен сөз реалды іс-əрекеттен әрдайым биік. Іс-əрекет ой мен сөзден пайда болады.

Біздің ойларымыз шындыққа айналады. Біз физикалық, эмоционалдық жəне психологиялық тұрғыдан өз іс-əрекеттеріміз бен сезімдеріміз арқылы бейсанаға салынған ойларды іс жүзінде жүзеге асырамыз, дұрыс па, жоқ па, мән бермейміз. Бұл бейне мида бар болса да, біз оны ерікті түрде жүзеге асыруға тырысамыз. Психикалық көріністі басқаратын ішкі диалог (аффирмация).

Қазіргі уақытта біздің əдеттегі мінез-құлқымыздан өзгеше болса да, біз қалаған əрекетті қиялдау арқылы қалай жасайтынымызды елестете аламыз. Есіңізде болсын, алдымен ой пайда болуы керек, содан кейін ол бизнеске айналады.

Өз əрекеттеріңіз туралы ойламаңыз. Ішкі диалогпен жұмыс жасаңыз, бұны дұрыс ойлану салтына айналдырыңыз. Жоспарланған нəтижеге жету үшін ойларды (ішкі сөздерді) үнемі бақылап отырыңыз. Өзіңіз туралы ой-пікір өзгерген сайын сіздің мінез-құлқыңыз да өзгереді. Біздің шығармашылық бейсана əрқашан біздің мақсатымыз қандай шексіз кеңістікте екенімізді нақты біледі. Егер біз кенеттен дұрыс курстан бас тартсақ, теріс кері байланыс бізді бұрынғы әдеттерге, өзгеге қайта құл болуға оралуға итермелейді.

Конструктивті «Ішкі диалог» (аффирмация) шығармашылықты ынталандырады, дұрыс адамдарды, объектілерді, ақпаратты тартады немесе қиялда жасалған арманды жүзеге асыру үшін қажет нəрсені іздеуге итермелейді. Бірақ бірінші қадам – бұл бейнені (визуализация) жасау. Онсыз ешқандай өзгеріс болмайды. Бейсананың шығармашылық механизмі сіз үшін сіздің шығармашылық əлеуетіңізді толық пайдалану үшін тамаша мүмкіндік болып табылады. Ол біздің ақыл-ой бейнемізді іс жүзінде жүзеге асыруға ұмтылғандықтан, біз бұл бейне, қиялды саналы, ерікті түрде бақылағанымыз өте маңызды. Соңғы мақсат өте нақты тұжырымдалуы керек. Біз не нəрсеге қол жеткізгіміз келеді? Соңғы нəтиже қандай болуы керек? Егер сіз оны елестете алмасаңыз, онда сіз ешқашан арманыңызға жете алмайсыз. Негізі сіздің армандарыңыз орындалып қойған оны тек аффирмация, визуализация, эмоция арқылы жүзеге асыру қалды.

ӨЗГЕРІСТЕРДІ МƏЖБҮРЛЕУ СƏТТІЛІК ƏКЕЛМЕЙДІ

Сәттілік пен Табысқа жету жолындағы ең үлкен қателіктердің бірі – өзгерісті мəжбүрлеу, мысалы сіз, ерік-жігерлі болуға тырысып, өзіңізге: «Мен мұны істеуім керек», «Мен салмақ тастауым керек», «Мен көп жұмыс істеуім керек» деп айтсаңыз, мəжбүрлеу сіздің санаңыздағы қажетті нəтижеге жетуге кедергі келтіреді. Сіз өзіңізге бір нəрсе «жасау керек» деп айтқан сайын, бейсанаға салмақ түсіресіз. «Мен… керек» дегенде, сіз: «Мен мəжбүрмін, бірақ егер ертең істей алмай қалсам, мен сәтсіз адаммын» дегенді білдіресіз. Сіз одан кейін артығырақ тырысасыз және өзіңізді одан сайын мәжбүрлейсіз, ең жаманы – асығыстық танытасыз және қателесіз.

Сіз: «Керек» деп айтудан бас тартып, «Мен осылай шештім» деп айтуға көшуіңіз керек.

Жалпы «керек» деген сөз, саясаткерлердің ең көп қолданатын сөзі екен, бірақ олардың керек деп айтқандары іс жүзінде көбісі орындалмайды. Себебі олар іске асыруға шешім қабылдаған жоқ, тек жоспарлады, ал жай «керек» ешнарсені өзгертпейді.

Өзгерте алатын немесе өзгерткіңіз келетін нəрсені түсіну сізге үлкен күш береді. «Мен жасағым келеді» -ні, «Мен жасай аламын» – ға өзгертіңіз. Сіз өзіңіз ойлағандай бола аласыз жəне осы мақсатқа дұрыс көзқараспен қарай аласыз, тек миыңызда өзіңіз бүлдірген ойларды (сөздерді) өзгерту маңызды. «Маған… керек» деген қарапайым қажеттіліктер, «Мен осылай шештім» деген нақты әрекетке көшемін дегенді білдіреді.

ЕСІҢІЗДЕ БОЛСЫН: СІЗДІҢ СӨЗІҢІЗ-ЗАҢ

Егер сіз əрқашан өзіңізге жəне басқа адамдарға берілген уəделерді орындап жүрсеңіз, онда сіз мықты адамсыз. Сіздің рухани күш-қуатыңыз сіздің сөзіңіздің күшіне тең. Егер сіз біреуге, белгілі бір уақытта, белгілі бір жерде болатындығыңызды айтсаңыз, онда сіз оны орындауыңыз керек, өйткені əрбір орындалмаған уəде сіздің күшіңіздің (энергия) бір бөлігін алады. Бір нəрсені өзгерту ниетін білдіре отырып, сіз басқаларға ғана емес, өзіңізге де сөз бересіз. Өзіңізге уəде беру, өзіңізге сене алатындығыңызды білдіреді. Осы күшпен, осы сезіммен, осы сенімділікпен сіз үшін «мүмкін емес» деген сөз жоқ, өйткені сіз өз жоспарыңызды жүзеге асыра алатындығыңызды білесіз. Ең бастысы – керексіз, қажетсіз, пайдасыз ақпаратқа назар аудармау жəне қажетті, пайдалы ақпаратқа ақылмен назар аудару. Сіз жалған ақпаратты бейсанаға жазуға уақыт жұмсамаңыз. Уақытыңызды пайдалы, табысты жұмсайтын саудагер болыңыз. Ақылыңыз сіздің жеке кәсібіңіз, сондықтан сауданы адал жасаңыз яғни өзіңізбен шынайы болыңыз.

Біз өмірге деген көзқарасты жиі қолданамыз. Сіз өмірге қалай қарайсыз? Мен сізге бере алатын ең жақсы кеңес – өткен өмірде сүрмеу. Əр сəт сізге бəрін жаңадан бастауға мүмкіндік береді. Кеш деген жоқ. Ал ақылда түрлі шектеулер бар.

СІЗ ШЫНЫМЕН НЕНІ ҚАЛАЙСЫЗ?

Табысты, бақытты, сәтті адамдар əрқашан өздері қалаған нəрселер туралы «жиі» ойлайды жəне алға қойылған мақсаттарына жете береді. Неге сіз солай жасамайсыз? Мұны өзіңіз шешуіңіз керек. Сізді не бақытты етеді? Сіз жұмысыңызға қанағаттанасыз ба? Сіз нені үйреніп жүрсіз? Неліктен сіз басқа адам болғыңыз келмейді? Өзіңіз үшін шынымен не керек? Шын мəнінде, əрқайсымыз тек оң, жағымды, позитивті тəжірибені қалаймыз, бірақ бәрі ондай емес. Біз сезімдерді, эмоцияларды іздейміз. Себебі олар бізді басқарады. Біздің өміріміздің басты мақсаты – ең алдымен жағымды сезімдерді сезіну, ақиқатты сезіну.

Біз ұмтылатын арман-мақсаттардың өзі себеп болып табылады, ал салдарын, әрекеттің нәтежиесін біз білмейміз. Сіздің қызығушылығыңызды не тудырады? Немен айналысқыңыз келеді? Міне, сіз өзіңізге қоюыңыз керек негізгі сұрақтар.

Сіз мұны түсінгеннен кейін, əркімнің өз табар жауабы болады. Ақиқатқа, өмір заңдылықтарына сай болса – мақсатқа жету жолы əлдеқайда жеңіл болады. Сүйікті іспен айналысқаннан артық бақыт жоқ. Енді сұрақтарды, ойлануды доғарып, қызығушылығыңызға, немен айналысқыңыз келетініне байланысты әрекетке көшіңіз.

4. Мақсат қою шеберлігі

СЕНДІҢІЗ БА КӨРЕСІЗ

Көрмей жатып сену – өмірдің басты сынағы. Осы тарауда мен сіздермен мақсат қою мен жоспар құру ғылымының бірнеше құпиясымен бөліскім келеді. Кітапта кездестіретін ұғымдар мен ой-пікірлер сіздің өіңізге, өміріңізге деген көзқарасыңызды түбегейлі өзгертеді. Біздің дүниетанымымызда бəрімізге белгілі бір сенім мықтап бекітілген: «көремін, сосын сенемін». Басқаша айтқанда, «Мен өз көзіммен көрмейінше, сенбеймін», – дейміз. Адекватты сенім болып естілгенімен, бұл қате, жалған сөздер. Ақиқатқа сену үшін бірінші көру емес, сену маңызды. Бұл сынақтан сүрінбей өтсеңіз, сіз бұл өмірмен еш өкінбей қоштасасыз. Ал егер сіз көруді күтсеңіз, сіз дұрыс мақсат қойып, жоспар құра алмайсыз. Сондықтан адам көрмей тұрып сенуді үйренуі керек.

ЖАЛҒАН СЕНІМДІ ҚАБЫЛДАУ ӨЗІН-ӨЗІ ЖҮЗЕГЕ АСЫРУҒА КЕДЕРГІ КЕЛТІРЕДІ

Тəуекелге барып кез-келген, жалған ақпаратқа сену адамның өсіп-дамуын, өзгеруін қиындатады. Бұл бірінші шындық, ал екінші шындық – адамдар өмірінің көп бөлігін өздерін жасаудың, рухани өсіп-дамудың орнына, уақытын күтуге жұмсайды.

Біздің шығармашылық əлеуетіміз бен энергиямыз (күш-қуат) қиялдың байлығына тікелей байланысты. Алайда қиялдың мүмкіндіктері біздің шындықты қабылдауымызбен шектеледі. Əркім оны белгілі бір шектеулерге дейін қабылдай алады, бірақ оларды кеңейтуге болады. Егер біз оларды өзіміз ойлап таппасақ, ешқандай шектеулер жоқ. Жағдайды түзету үшін алдымен шындық пен ақиқатты қабылдау керек, шектеулі немесе бұрмаланған сенім бар екенін түсіну керек.

Əр адам қоршаған əлемді (орта) өз көзқарасымен көреді жəне бұл бізді ерекше, бір-бірімізге ұқсамайтындай етеді. Бірақ бəрібір бəріміз дүние деп аталатын өмірдеміз, бірақ əркім əртүрлі (ішкі/сыртқы) жағдайда. Бірақ бəрі сол бір өмір. Аспанда ұш, жерде жүр, айырмашылық тек көзқарас, сенім мен түсінікте.

Әркім бір ақиқаттты әртүрлі түсінеді. Егер біздің қабылдауымыз шектеулі болса, біздің мінез-құлқымыз, ойларымыз жəне сезімдеріміз шектеулі болады. «Өзіміз жайлы шындықты» қабылдау бала кезінен жинақталған əсерлерден жəне ой-пікірлерден тұрады. Басқаша айтқанда, бұл біздің өмірлік тəжірибеміз. Біздің өмірімізге əсер ететін барлық нəрсені түсіну, сенімнің сапасын анықтайды. Бізбен болып жатқанның бəрі қабылдау сүзгісінен өтеді. Біздің əрекеттеріміз өзіміз ж/е өзге жайлы шындықты білудің деңгейімен өлшенед. Егер өзіміз, өмір туралы біздің ойларымыз қате, Жаратушы заңдылықтарына сай болмаса, онда əрекеттер қате болады. Демек, біздің проблемаларымыздың себебі біздің білгенімізде емес, білгеніміз туралы жалған сенімдерде жатыр.

Өзімізді толық түсіну үшін:

1) біз үнемі өзгеріп, жаңарып,

2) қабылдау шекарасын кеңейтіп,

3) айналамыздағы өзіміз, өзге, өмір, Жаратушы туралы ойларымызды байытуымыз керек.

Көптеген адамдардың дүниетаным жүйесіндегі ең көп таралған қате түсініктердің бірі – «көреміз сосын сенеміз». Шын мəнінде, біз бір нəрсені көрмесек, бұл оның жоқ екенін білдірмейді. Біз мүмкіндіктер мен шешімдерді олар жоқ болғандықтан емес, іздеу нысанын дəл анықтай алмағанымыз үшін көрмейміз.

Айқын мақсат қою қиын емес. Нақты мақсат болған кезде ақыл мен бейсана, табиғи сүзгі механизмін дəлелді түрде қалыптастырады, оның көмегімен оған қол жеткізуге жағдай жасалады. Күтуді мақсатқа, мақсатты жоспарға, жоспарды әрекетке айналдыру тізбегі дұрыс сенім мен түсініктен басталады.

СІЗ НЕГЕ ҰМТЫЛАСЫЗ?

Біріншіден, сіз өзіңізден: «Мен үшін не құнды?», «Мен үшін не маңызды?», «Мен өмірде не іздеймін?», «Нені айтқым келеді?», «Қандай нəтиже күтемін?» деп сұраңыз. Бұндай сұрақтармен, оларға табылған жауаптар, жетістікке жету үшін өте маңызды. Ақыл мен бейсана одағы сізге мақсатыңызды жүзеге асыруға көмектесе алмайды, егер сіз мақсатыңызды нақты елестетпесеңіз, көрмесеңіз. Сіз өзіңізге: «Мен не қалаймын?» деп айтыңыз. Қалаған нəрсені қалай алуға болатынын білмес бұрын, сіз өзіңіздің нақты не қалайтыныңызды дəл анықтауыңыз керек. Себебі көп адамдар өзіне не маңызды, пайдалы, керек екенін білмейді. Осыларды шешкеннен кейін, сана мен бейсана бірден қажетті ақпаратты игере бастайды. Өзіңіз қалаған нəрсені (үй, жұмыс, көлік, табыс деңгейі, достар, қарым-қатынас) нақты түсіну арқылы сіз қолайлы мүмкіндіктерді байқауды едəуір арттырасыз. Сана мен бейсананың сүзу механизмі сіздің мақсаттарыңыз тұрғысынан құнды емес немесе пайдасы жоқ, керексіз, маңызы жоқ кез-келген ақпаратты жояды. Мұны түсіну өте маңызды. Сіз өзіңіздің мақсаттарыңызға жету үшін қажет емес ақпаратты игермейсіз, оған уақыт құртпайсыз. Бұл тежегіш ақпараттар сіздің бейсанаңыздан автоматты түрде шығарылады. Электрондық пошта жəшігін спамнан қорғайтын бағдарлама сияқты, сана мен бейсана тандемі сізді мыңдаған сыртқы ақпараттардан, тек сіз үшін маңызды ақпаратты ғана өткізіп отырады. Егер ол сізге күнделікті түсетін барлық ақпаратты жіберіп алса, онда сіздің жүйке жүйеңіз үлкен жүктемелерге тап болады жəне сыртқы сигналдардың ағынын және зияндығын жеңе алмайды. Сондықтан сіз миыңызға ақпараттың тек екі түрін қабылдаңыз: мақсатқа жету үшін пайдалы ақпараттарды жəне сіздің физикалық немесе психикалық денсаулығыңызға қауіп төндірмейтін ақпаратты. Ақпараттық майдан заманында, қоршаған əлем ақпаратқа толы. Оны толық игерудің қажеті жоқ, сондықтан біз қалаған нəрсені нақты шешуіміз керек. Бұл сана мен бейсана одағына неғұрлым таңдамалы əрекет етуге жəне біз үшін құнды ақпаратты ғана қабылдап алуға мүмкіндік береді.

ҚАЖЕТТІ УАҚЫТТА ҚАЖЕТТІ АҚПАРАТ

Адам миының 95% қажетсіз, пайдасыз, керексіз, өмірде түк қолданыс таппайтын, қоқысқа апарып тастай беруге болатын ақпараттарға толы. Адам күнделікті 80% уақытын босқа өткізеді екен.

Сіз өзіңіздің қалауыңыз бен мақсаттарыңызды нақты ж/е анық шешкеннен кейін, барлық жағынан қажетті ақпарат бірден түсе бастайды. Есіңізде болсын: сіз бір затты көрмейтіндігіңіз оның жоқ екенін білдірмейді. Сіздің миыңыз қазіргі уақытта сіз үшін маңызды емес сигналдарды бұғаттайды. Бұл процесс толығымен табиғи жəне бізді психикалық жүктемелерден қорғайды, кейде бұл процесс шамадан тыс болуы да мүмкін. Егер ол дұрыс басқарылмаса, ол біздің мүмкіндіктерімізді шектейді. Сіздің мақсатыңызды жүзеге асыру үшін сізде əрқашан керек ақпарат бар. Алайда, адамдардың немесе компания, үкіметтің көпшілігі алдымен қажетті нəтижеге жеткізетін ақпаратты анықтап алмай, проблемаларды шешуге тырысады. Олар қолда бар жалған фактілерге немесе қазіргі уақытта қол жетімді ресурстарға сүйене отырып қорытынды жасайды. Қажетті уақытта қажетсіз ақпарат пайда бермейді.

СОҢҒЫ НƏТИЖЕГЕ НАЗАР АУДАРЫҢЫЗ